HOE WIJ ZIJN GEWORDEN
Toegegeven, Bussum is geen metropool die in de klassieke kunstgeschiedenis een gevestigd begrip is. Héél even leek roem in het verschiet te liggen, toen vanuit Bussum de eerste uitzendingen van de Nederlandse televisie het land veroverden. Maar eenmaal volwassen verhuisde de omroep naar Hilversum. Toch werd het Gooise dorp in vorige eeuwen al ontdekt door kunstenaars. Schrijvers als mevrouw Bosboom-Toussaint, Marianne Philips (ook een van de eerste vrouwelijke gemeenteraadsleden), Meyer Sluyser, Herman Gorter en Frederik van Eeden lieten er hun literaire sporen na. Schilder en dichter Jan Veth was hier op vele fronten actief. In de jaren dertig richtte kunstschilder Isaäc Naarden in zijn huis aan de Meerweg een kunstcentrum in. Architect K.P.C. de Bazel ontwierp in zijn woonplaats onder meer het Brediuskwartier, dat inmiddels een beschermd dorpsgezicht is. En sinds begin jaren zestig is er sprake van een vereniging van beeldende kunstenaars.
In de jaren zeventig ging schilder Ton de Kruijk samen met anderen actief op zoek naar een onderkomen in Bussum, dat als galerie zou kunnen functioneren. In die tijd riepen ook Bep Toscani en Anke Engelse op tot een kunstenaarsinitiatief. Samen vormden ze een werkgroep die gestructureerd zocht naar huisvesting en atelierruimte. Ook werd gewerkt aan de opzet van een kunstuitleen. De groep ging zich VBBK noemen: Vereniging van Bussumse Beeldende Kunstenaars. Het lukte hen de gemeente zo ver te krijgen dat zij een leegstaand pand aan de Nassaulaan kregen toegewezen. Zo werd eind december 1979 het kunstenaarscentrum De Vonk geopend, dat een platform moest worden voor vernieuwende kunst.
De VBBK groeide en bloeide. De Vonk sloeg over naar het buitenland: er waren uitwisselingstentoonstellingen met Denemarken, België, Canada. Dichterbij huis organiseerden de kunstenaars happenings en manifestaties. In artistiek opzicht bruiste Bussum tot begin jaren negentig. Toen verloor de VBBK haar gebouw, dat gesloopt zou worden. Het centrum, het hart, was weg, maar de initiatieven waren allerminst gedoofd. Op 17 en 18 september 1994 stelden 28 Bussumse kunstenaars voor het eerst hun ateliers open voor het grote publiek. Sindsdien wordt elke twee jaar in Bussum een Open Atelier Route georganiseerd.
Op 22 juni 1995 ging de VBBK over in de kunstkring Stichting Artes en leidden kunstenaars hun nieuwe club. Later werd het bestuur gedeeltelijk overgenomen door ervaren bestuurders uit de omgeving. Nu bestaat het voor de helft uit professionele kunstenaars.
Artes ontplooide bijzondere initiatieven: in 1995 werd het Bensdorp-project georganiseerd in de voormalige chocoladefabriek. In de villa van de Tindall Stichting toonden Bussumse kunstenaars in 1997 fijnzinnige miniaturen. In 1998 volgde de spectaculaire manifestatie Rondom Walden, op en rond de plaats waar Frederik van Eeden honderd jaar eerder zijn ideële coöperatie begon. Het uit 1869 daterende Fort Werk IV (een van de forten van de Hollandse waterlinie) was in 2002 aan de beurt. Arteskunstenaars gaven op locatie vorm aan gedachten over oorlog, vrede en geweld. Artes bracht in 2011 een bijzonder boek uit: De Bussumse Kant – Bussum gezien door de ogen van dertig plaatselijke kunstenaars. En in 2013 stonden bij het gemeentehuis van Bussum de laatste telefooncellen van Nederland opgesteld, elk ingevuld met een eigen artistiek thema. Het idee werd hier en daar in Nederland nog een aantal jaren nagevolgd. Artes-leden nemen deel aan de Art Fair Gooise Meren tijdens het jaarlijkse evenement Bussum Cultureel. Er is sprake van een hartelijke samenwerking met kunstenaars uit de gemeenten Naarden en Muiden, die inmiddels samen met Bussum de gemeente Gooise Meren vormen.
Nee, misschien kunnen we niet van wereldfaam spreken, maar Bussum en omgeving is inspirerend voor iedereen die kunst en cultuur een warm hart toedraagt.
Tekst: Ella Weisbrod
Bron o.a. Dorp met de groene Spieghel, 150 jaar Bussum (Joan Bruineman-Kaarsgaren & C.D. van Vliet), 1966, uitg. De Boer